Từ Biểu Đồ Đến Câu Chuyện Gây Ấn Tượng

Đã đến lúc thay các bảng tính nhàm chán thành biểu đồ trực quan dễ nhìn dễ hiểu.

Hãy thành thật – chúng ta đều từng gặp tình huống này.

Bạn đã dành hàng giờ phân tích dữ liệu, tìm ra những insight thú vị, rồi… buổi trình bày lại thất bại. Mắt người nghe lờ đờ khi bạn lướt qua từng slide đầy biểu đồ – những thứ hoàn toàn có lý với bạn nhưng lại không truyền tải được gì với người khác.

Nếu điều này nghe quen quen, thì bạn không cô đơn đâu. Vấn đề không nằm ở dữ liệu hay phân tích của bạn mà là cách bạn kể câu chuyện.

Những kiến thức chia sẻ dưới đây được đúc kết từ cuốn sách Guide to become a Data Storyteller | InforCepts.

Download here!

1. Như thế nào là Data Storytelling?

Data storytelling không chỉ là việc làm cho biểu đồ trông “đẹp” hơn (dù điều đó cũng quan trọng). Nó là sự kết hợp của 3 yếu tố cốt lõi:

1. Dữ liệu – Những con số, sự thật

2. Hình ảnh trực quan – Biểu đồ, đồ thị dễ hiểu

3. Câu chuyện – Mạch truyện gắn kết mọi thứ lại

Nói cách khác: Dữ liệu cho bạn biết chuyện gì đã xảy ra, còn storytelling giúp bạn hiểu tại sao nó quan trọng và nên làm gì tiếp theo.

Con người vốn dĩ tiếp nhận thông tin qua câu chuyện dễ dàng hơn nhiều so với con số đơn thuần. Một câu chuyện có mở đầu, cao trào, kết thúc. Khi bạn biến dữ liệu thành câu chuyện, bạn không chỉ truyền tải thông tin, bạn tạo ra sự thấu hiểu và thúc đẩy hành động.

2. Làm Thế Nào Để Trở Thành Data Storyteller Giỏi?

Để trở thành một người kể chuyện Data, hay Data Storyteller xuất chúng, bạn phải bắt đầu từ các bước sau:

1. Biết rõ người xem: Họ là ai? Họ quan tâm điều gì?

2. Bắt đầu bằng câu chuyện: Viết một câu tóm tắt insight bạn muốn truyền tải

3. Thử nghiệm và chỉnh sửa: Nếu người khác không hiểu trong 10 giây → sửa

4. Học từ người giỏi: Xem các dashboard của NYT, FiveThirtyEight, Tableau Public

5. Thử nhiều công cụ: Tableau, Power BI, Excel… mỗi công cụ có ưu điểm riêng

3. Loại Dashboard của bạn là gì?

“Biết người biết ta, trăm trận trăm thắng”

Trước khi chọn biểu đồ, bạn phải hiểu rõ mục đích của dashboard: Ai dùng? Cần có gì?.

Xác định được mục tiêu chính là lúc bạn xác định được loại Dashboard bạn phải dùng.

Hướng dẫn từ InfoCepts chia dashboard thành 3 loại:

1. Strategic Dashboard Chiến lược	2. Analytical Dashboard Phân tích	3. Operational Dashboard Vận hành
Ai dùng: Ban lãnh đạo, cấp quản lý cao Hiển thị: KPIs tổng thể, tình hình hiệu suất Nguyên tắc: Giản lược, tối đa 6–7 phần Tập trung vào insight hành động Biểu đồ phù hợp: bar chart, sparkline, bullet chart	Ai dùng: Cấp trung, đội lập kế hoạch Hiển thị: Dữ liệu chi tiết, so sánh, xu hướng Nguyên tắc: Có khả năng tương tác (filter, drill-down) Có so sánh theo năm (YOY) Biểu đồ phù hợp: line chart, time series, scatter plot	Ai dùng: Nhân viên tác nghiệp Hiển thị: Dữ liệu thời gian thực Nguyên tắc: Nhấn mạnh các điểm bất thường Dùng heat map, threshold indicator, deviation graph Giới hạn 3–4 phần thông tin chính

Dashboard Anatomy

Tiếp theo ta sẽ mổ xẻ Dashboard để hiểu rõ quy tắc trình bày 1 Dashboard cơ bản ra sao:

Dashboard Header: Chứa logo, tiêu đề, thời gian DD/MM/YYYY và đồng tiền tệ.
Summary Section: Nơi nổi bật nhất, chứa các nội dung trả lời ngay mục đích của Dashboard (VD: Key KPIs)
Report Area: Là nơi thể hiện biểu đồ. Mỗi Report Area sẽ có Report Header.
Dashboard Footer: Chứa thông tin như Copyright, last executed date…

4. Chọn Biểu Đồ Phù Hợp

Sau khi xác định được loại Dashboard tương ứng với mục đích, tiếp đến bạn phải lựa chọn các biểu đồ phù hợp với mục đích đó. Có rất nhiều cách để thể hiện câu chuyện của bạn.

5. Lưu ý:

1. Không Được Làm Người Xem Quá Tải

Các típ sau sẽ tránh để người xem bị “bội thực” thông tin:

Thứ tự thông tin

Thông tin quan trọng nhất nằm góc trái trên cùng.

Nguyên tắc “1 màn hình”

Người dùng không nên phải cuộn để tìm thông tin chính.

Làm nổi bật phần quan trọng

Dùng màu sắc, kích thước, vị trí để dẫn mắt người xem.

Tránh quá chi tiết: Dùng “$3.8M” thay vì “$3,848,305.93” – nhanh, dễ hiểu.
Hướng đến hành động: Biểu đồ phải giúp ra quyết định. Nếu không, bỏ đi.

2. Màu Sắc: Communication is the key 🗝️

Màu sắc không chỉ để đẹp mà quan trọng hơn hết phải TRUYỀN ĐẠT DỤNG Ý.

– Nguyên tắc đèn giao thông

Đỏ = cảnh báo
Vàng = lưu ý
Xanh = tốt

Đừng đảo lộn quy ước này nếu không có lý do chính đáng.

– Tính khả dụng cho người mù màu

Tránh dùng đỏ – xanh lá cùng lúc. Dùng hình dạng/mẫu bổ sung cho màu.

– Loại palette:

Sequential: Dữ liệu có thứ tự (tăng dần)
Categorical: Dữ liệu dạng nhóm rời rạc
Diverging: Khi có điểm trung tâm trung lập (Highlight/Alert)

6. Sai Lầm Phổ Biến Có Thể Giết Chết Câu Chuyện

1. Chart Junk: Viền, nền, đường kẻ không cần thiết	2. Chọn sai biểu đồ: Pie chart cho quá nhiều nhóm, 3D chart gây sai lệch
3. Font rối mắt: Quá nhiều kiểu, cỡ chữ nhỏ	4. Tỷ lệ không đồng nhất: Trục Y không bắt đầu từ 0, tỷ lệ không đồng đều 5. Thiếu ngữ cảnh: Không có mục tiêu, baseline, hoặc so sánh lịch sử

Lời Kết

Data storytelling không phải là tuân theo những quy tắc cứng nhắc – mà là giao tiếp. Mỗi lựa chọn bạn đưa ra phải phục vụ mục tiêu truyền đạt và người xem.

Nhiệm vụ của bạn không phải là hiển thị tất cả dữ liệu, mà là hiển thị đúng dữ liệu, đúng cách, đúng thời điểm.

Khi làm được điều đó, bạn không chỉ là người dựng dashboard – mà là người kiến tạo hiểu biết và thúc đẩy hành động.

Nếu bạn muốn học kỹ năng phân tích dữ liệu thực chiến, hãy tham khảo lớp “Master Analytical Thinking & Analysis With Power BI” sắp khai giảng ở bên dưới nhé!